"Αντιμετωπίζουμε
το μεγάλο μυστήριο του Χρόνου,
αλλά αν δεν το λύσουμε δεν θα
καταλάβουμε
καν τι είναι η Λογική και-πολύ περισσότερο- η Φυσική"
(C.F.
von Weizsacker).
Αυτή
η θέση ενός από την ανεπανάληπτη γενιά των μεγάλων φυσικών
που
διαμόρφωσαν τη σύγχρονη Φυσική φαίνεται ακόμη πιο επίκαιρη σήμερα όπου
οι απόψεις για τον Χρόνο (τον Χώρο και τον "Χωροχρόνο") έχουν κλιμακωθεί
σε μια αλλοπρόσαλλη ποικιλία:
από μυστήρια "χωροχρονικά άτομα", σε
"διαφορική πολλαπλότητα",
έως το "δεν υπάρχει Χρόνος".
Όμως άραγε μπορεί κανείς να αντιληφθεί "φυσικά" -εκτός από τη διαχείριση του μαθηματικού συμβολισμού- εκφράσεις όπως "καμπύλωση χωροχρόνου", "διαστολή Χώρου", "αρχή του Χρόνου"; "Καμπύλωση" και "διαστολή" δεν είναι ιδιότητες που για να εφαρμοστούν προϋποθέτουν "κάτι" υποστασιοποιημένο; Δεν είναι "αυτο-αναφορικά" γνωρίσματα;
Ακόμη χειρότερα, αυτή η "αρχή του Χρόνου" δεν φαντάζεται τον Χρόνο σαν "κάτι" δημιουργημένο με "αρχή"; Και δεν συγγενεύει αυτή η "αρχή" -έννοια επίσης χρονική, με μια λειτουργία του μυθικού, νευτώνειου ή και παλαιότερου, κοσμικού εκκρεμούς; Μήπως, εν τέλει, επιτρέπεται δειλά να υποψιαστούμε πως ο βασιλιάς είναι γυμνός;
Στη μελέτη αυτή θα υποστηριχθεί πως ο Χρόνος δεν είναι "κάτι", πως αυτή η τόσο χρήσιμη υπολογιστικά "διαφορική πολλαπλότητα" υπάρχει μόνον ως μια νοητή, ανθρώπινη κατασκευή -ότι, δηλαδή, ο Χρόνος είναι μια "αίσθηση" και μια "έννοια", "ο Χρόνος του Άνθρωπου".
Θα προσπαθήσουμε να αποποιηθούμε τη βαρεία νευτώνεια κληρονομιά του Χώρου και του Χρόνου ως "sensorium Dei" - ως τη σκηνή όπου ένας Δημιουργός εγκατέστησε τον Κόσμο, εφοδιασμένη με ένα κοσμικό ρολόι που άρχισε να χτυπά από τη στιγμή της δημιουργίας. Δεινή πράγματι η δυσκολία της νόησης να συλλάβει κάτι που δεν έχει "αρχή"! - και όμως έχει φτάσει μέχρις εμάς ο απόηχος της ηρακλείτειας σκέψης για έναν Κόσμο "που ήταν, είναι και θα είναι πυρ αείζωον..."
Με τη θέση μου πως ο Χρόνος είναι "αίσθηση" και "έννοια" έρχομαι μόνο να αναστήσω παλιές ιδέες μετεωρικών διανοητών, όπως ο Αριστοτέλης και ο Leibniz, -ιδέες που κάπως σκεπάστηκαν από τον δικαιολογημένο αλλά βιαστικό ενθουσιασμό για το νέο και αποτελεσματικό. Νομίζω, λοιπόν, πως τις τρεις περίπου τελευταίες δεκαετίες η εμφάνιση και ραγδαία πρόοδος μιας πολύ γενικής κατεύθυνσης στη Φυσική και Βιολογία -"μη γραμμικά δυναμικά συστήματα", "πολυπλοκότητα", "ανάδυση", "συμμετρία" και "θραύσεις" της, κ.λπ., μαζί με την εκρηκτική ανάπτυξη της Νευροβιολογίας- επιτρέπουν να υπερασπιστούμε αποφασιστικά, από άλλη σκοπιά, εκείνες τις παλιές ιδέες.
Σχόλια
Δημοσίευση σχολίου