" Σύντομος βιογραφία του αοιδίμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού ", Χρ. Περραιβού, εκδόσεις Λαγουδέρα.

 

"Βουλγάροι κι Αρβανήτες, Αρμένιοι και Ρωμιοί,
Αράπηδες και άσπροι,με μια κοινήν ορμή,
Για την ελευθερίαν,να ζώσωμεν σπαθί,
πως είμαστ’ αντριωμένοι, παντού να ξακουσθή" 

 

 

 

 Σαν σήμερα,12 Ιουνίου 1798, οι Οθωμανοί δολοφονούν τον
"Βάρδο της Ελευθερίας", τον Ρήγα Φεραίο και τους συντρόφους του.
Ο Ρήγας Βελεστινλής γεννήθηκε στο Βελεστίνο στα 1757.
Το οικογενειακό του όνομα ήταν Κυριτζής ή Κυριαζής.
Η παράδοση εμφανίζει την οικογένεια του ως μία από τις πιο ευκατάστατες στο Βελεστίνο.
Η οικονομική ευχέρεια της οικογένειάς του έδωσε τη δυνατότητα 

στον Ρήγα να πάρει καλή μόρφωση. Στην συνέχεια πήγε στην Κωνσταντινούπολη και καταπιάστηκε με το εμπόριο.
Το 1786 βρίσκεται στο Βουκουρέστι,
και αργότερα καταλήγει στην Βιέννη
(όλο αυτο το διάστημα δουλεύει ως γραμματικός και διερμηνέας).
Εκεί αναπτύσσει δράση και τυπώνει τα πρώτα 

του βιβλία, το "Σχολείον των Ντελικάτων Εραστών"
και το "Φυσικής Απάνθισμα" και αναγγέλλει την έκδοση της μετάφρασης στα ελληνικά του έργου του Μοντεσκιέ "Το πνεύμα των νόμων".
Το διάστημα αυτό η Ευρώπη συγκλονίζεται από τη Μεγάλη Γαλλική Επανάσταση, οι ιδέες της οποίας κατακτούν 

το μυαλό και την καρδιά των σκλαβωμένων λαών της Ευρώπης και των καταπιεζόμενων τάξεων στις φεουδαρχικές κοινωνίες και επηρεάζουν την σκέψη του Ρήγα.
 

 

 

Το Δεκέμβρη του 1797 εκδίδει τα επαναστατικά έργα του με τα οποία άφησε ανεξίτηλο το σημάδι του στην ιστορία
(Χαρτογραφικό έργο, "Θούριος", "Επαναστατικό Μανιφέστο" κλπ.)
και ετοιμάζει την κάθοδό του στην Ελλάδα για να αναπτύξει επαναστατική δράση. Στόχος του είναι η κοινή επαναστατική απελευθερωτική δράση όλων των βαλκανικών λαών και η συγκρότηση της Βαλκανικής Ομοσπονδίας, η ενότητα Ελλήνων, Βουλγάρων, 

Τούρκων, Αρμένιων, Χριστιανών, Εβραίων, μουσουλμάνων κ.α για την αποτίναξη του Οθωμανικού ζυγού και την δημιουργία μιας δημοκρατικής Βαλκανικής Ομοσπονδίας. Πχ Στα δίκαια του ανθρώπου αναφέρει (άρθρο 3): "..όλοι οι άνθρωποι, Χριστιανοί και Τούρκοι, κατά φυσικόν λόγον είναι ίσοι".

Στο άρθρο 7: "η Ελευθερία κάθε είδους Θρησκείας, Χριστιανισμού, Ιουδαϊσμού και τα λοιπά, δεν είναι εμποδισμένα εις την παρούσαν διοίκησην". Στο πολίτευμα του ακόμη γράφει: Στο άρθρο 122: "Η νομοθετική διοίκηση βεβαιοί εις όλους τους Ελληνας, Τούρκους, Αρμένιους, Ιουδαίους και 

παντός έθνους (όταν ευρίσκονται κάτοικοι εις αυτήν την Δημοκρατίαν), την ισοτιμίαν, την ελευθερίαν, σιγουρότητα των υποστατικών εκάστου, τα δημόσια χρέη, όπου ήθελε ηένουν δια την ελευθερίαν, την ελευθερίαν όλων των θρησκειών, μιαν κοινήν ανατροφήν, δημοσίους συνδρομάς εκεί οπού

ανήκουν, την απεριόριστην ελευθερίαν της τυπογραφίας, το δίκαιον του να δίνει έκαστος αναφορά και να προσκληθεί, το δίκαιον του συναθροίζεται εις δημοτικάς συντροφιάς, και τελευταίον την απόλαυσιν όλων των δικαίων του ανθρώπου". 

 

 

 

 

Για τον Ρήγα, η κατάκτηση των δημοκρατικών 

ελευθεριών των λαών που ζούσαν μέσα στην Οθωμανική αυτοκρατορία έπρεπε να γίνει με ξεσηκωμό και επανάσταση:
"Οταν η Διοίκησις βιάζη, αθετή, καταφρονή τα δίκαια του λαού
και δεν εισακούει τα παράπονά του,
το να κάμη τότε ο λαός ή κάθε μέρος του λαού επανάστασιν,
να αρπάζη τα άρματα και να τιμωρήση τους τυράννους του,
είναι (το) πλέον ιερόν από όλα τα δίκαιά του,
και το πλέον απαραίτητο από όλα τα χρέη του ". 

 

 

 

Ο Ρήγας είχε αποφασίσει να κατέβει στην Ελλάδα μέσω Τεργέστης.
Πριν φύγει από τη Βιέννη, έστειλε στην Τεργέστη, στον έμπιστο σύντροφό του Αντώνη Κορωνιό, τρία κιβώτια με επαναστατικό υλικό. Επειδή όμως ο Κορωνιός έλειπε στη Δαλματία για δουλείες, τα κιβώτια παρέλαβε ο συνεταίρος του Δημήτριος Οικονόμου, ο οποίος, αφού τα άνοιξε και είδε τι περιείχαν, κατέδωσε τις πληροφορίες στην αυστριακή αστυνομία. 

 Μόλις ο Ρήγας έφτασε στην Τεργέστη συνελήφθη αμέσως.
Συλλήψεις επαναστατών ή υπόπτων για επαναστατική δράση έγιναν και σε άλλες πόλεις.
Ο Ρήγας και οι σύντροφοι του παραδόθηκαν,τον Απρίλη του 1798,στις Οθωμανικές αρχές και μεταφέρθηκαν στο Βελιγράδι.12 Ιουνίου του 1798, οι οκτώ φυλακισμένοι ήρωες στο κάστρο Neboisa του Βελιγραδίου βρήκαν μαρτυρικό θάνατο στα κελιά τους με την μέθοδο του στραγγαλισμού. 

 

 

 

 Ηταν ο Ρήγας Βελεστινλής (Φεραίος), από το θεσσαλικό χωριό Βελεστίνο, ετών 40, ο Ευστράτιος Αργέντης, έμπορος από τη Χίο, ετών 31, ο Δημήτριος Νικολίδης, γιατρός από τα 

Ιωάννινα, ετών 32, ο Αντώνιος Κορωνιός, έμπορος και λόγιος από τη Χίο, ετών27, ο Ιωάννης Καρατζάς, λόγιος από τη Λευκωσία της Κύπρου ετών 31, ο Θεοχάρης Γεωργίου Τουρούτζιας, έμπορος από τη Σιάτιστα, ετών 22, ο Ιωάννης Εμμανουήλ, φοιτητής ιατρικής, απ' την Καστοριά, ετών 24 και ο 

αδελφός του Παναγιώτης Εμμανουήλ, υπάλληλος του Αργέντη, ετών 22. Τα πτώματα των νεκρών ρίχτηκαν στον Σάβα, παραπόταμο του Δούναβη. Η είδηση της δολοφονίας του Ρήγα και των συντρόφων του συγκλόνισε λαούς και προσωπικότητες σε όλη την βαλκανική. 

 

 

 

Ο Ρήγας ήταν απο τις μεγαλύτερες επαναστατικές μορφές εκείνης της περιόδου. Για αυτό και στην εποχή του ο μεγάλος επαναστάτης έγινε στόχος όχι μόνο των Οθωμανών αλλά και κάθε αυταρχικής εξουσίας της Ευρώπης (οι Αυστριακοί τον συνέλαβαν και τον παρέδωσαν) αλλά και εξουσιών των Βαλκανίων που συνεργάζονταν με την 

Οθωμανική αυτοκρατορία, όπως το Οικουμενικό Πατριαρχείο.
 

 

 

Ο Πατριάρχης Γρηγόριος Ε ο οποίος,την περίοδο της σύλληψης του Ρήγα, τον Δεκέμβριο του 1798, έγραψε επιστολή με την οποία καταδίκαζε τα κείμενα του Ρήγα και καλούσε τους δεσποτάδες να κατάσχουν το επαναστατικό μανιφέστο το 

"συνέπεσεν εις χείρας ημών εν σύνταγμα...επιγραφόμενον
"Νέα Πολιτική Διοίκησις των κατοίκων της Ρούμελης, των μικρών εν τη Μεσογείω νήσων και της Βλαχομπογδανίας"...να επαγρυπνής..όταν εμφανισθή τοιούτον σύνταγμα...εις Τύπον η χειρόγραφον, να συνάξης άπαντα τα διασπειρόμενα, και 

να τα εξαποστέλλης εις ημάς εν τάχει....και πρόσεχε, αδελφέ, ίνα μη φανής παραμελών εις την τοιαύτην ποιμαντικήν...αρχιερατικήν επιστασίαν..να μη παρεμπέση τοιούτον σύνταγμα εις ανάγνωσιν τω χριστιανικώ εμπιστευθέντι σοι λαώ...ότι πλήρες υπάρχει σαθρότητος εκ των θολερών αυτού

εννοιών, τοις δόγμασι της ορθοδόξου ημών πίστεως εναντιούμενον".

 

 

 

Λίγους μήνες πριν την σύλληψη του Ρήγα, (Ιούλιος 1798) ο Γρηγόριος είχε στείλει άλλη επιστολή στους χριστιανούς της Κρήτης καλώντας να μείνουν μακριά από τα κηρύγματα της Γαλλικής Επανάστασης. Παρόμοιες"εκστρατείες" 

έκαναν και άλλα στελέχη της εκκλησίας.
Όπως ο μητροπολίτης Ιωαννίνων Ιερόθεος, που είπε για τον Ρήγα και τους συντρόφους του:
"εσκόπευαν να κάμνουν επανάστασιν κατά του κραταιοτάτου σουλτάνου, αλλά ο μεγαλοδύναμος Θεός τους επαίδευσε κατά τας πράξεις των με τον θάνατον οπού τους έπρεπε". 

 

 

 

Πηγές "Άπαντα τα σωζόμενα", Ρήγας Φεραίος, Βουλή των Ελλήνων, "Μεγάλη Ιστορία της Ελλάδας", τόμος IX, Γιάννης Κορδάτος, εκδόσεις 20ός Αιώνας, "Ρήγας Βελεστινλής", Τάσος Βουρνάς, εκδόσεις Μπούζας, "Οποιος ελεύθερα συλλογάται, συλλογάται καλά", Ριζοσπάστης. 

 

 

Μετά τον μαρτυρικό θάνατο του Ρήγα Βελεστινλή, το 1798, πέρασαν έξι δεκαετίες για να παρουσιαστεί η βιογραφία του από τον Χριστόφορο Περραιβό στο εκ 44 σελ. βιβλιαράκι με τίτλο "Σύντομος βιογραφία του αοιδήμου Ρήγα Φεραίου του Θετταλού", Αθήνα 1860. Παρακινήθηκε στη συγγραφή, όπως σημειώνει, από το γεγονός ότι "συγκεχυμένας και αντιφατικάς γνώσεις έχοντες περί της καταγωγής και διαγωγής Ρήγα του Φεραίου".  

Το γεγονός όμως ότι ο Περραιβός συνόδευσε τον Ρήγα κατά τη μετάβασή του από τη Βιέννη στην Τεργέστη και ήταν παρών κατά τη σύλληψή του από την Αυστριακή Αστυνομία τον Δεκέμβριο του 1797 έδινε εγκυρότητα στα γραφόμενά του. Ωστόσο, έχουν επισημανθεί ανακρίβειες και μυθεύματα στη βιογραφία αυτή του Ρήγα, που έκτοτε μεταφέρονταν αβασάνιστα μέχρι τις ημέρες μας, και παρουσιάζονται στη συνέχεια.

Είναι ανακριβές το αναγραφόμενο από τον Περραιβό ότι το επώνυμο του Ρήγα ήταν "Φερραίος", αν και σε υποσημείωση του βιβλίου του, σελ. 23, αναγράφει τον τίτλο του Φυσικής απάνθισμα και το όνομα του συγγραφέα "ερρανισθέν παρά Ρήγα Βελεστινλή Θετταλού".  Ουδέποτε ο Ρήγας χρησιμοποίησε ως επώνυμο το "Φεραίος", όπως έχουμε δείξει και στη μελέτη μας "Όνομα και καταγωγή του Ρήγα Βελεστινλή".

Μια άλλη ανακρίβεια του Περραιβού είναι για το έτος θανάτου του Ρήγα και την ηλικία του. Αναγράφει στη σελ. 45 πως θανατώθηκε το 1797 αντί του σωστού 1798, και πως κατά τον στραγγαλισμό του στον Πύργο Νεμπόϊζα ήταν 35 ετών, ενώ ήταν 41 ετών. Ακόμη και για το αριθμό των θανατωθέντων στο Βελιγράδι αναφέρει στη σελ. 33 πως ήταν επτά, ενώ ήταν οκτώ, χωρίς ωστόσο να μνημονεύσει κάποιο όνομα από τους Συντρόφους του Ρήγα.

Σχετικά με την μετάβαση του Ρήγα στη Βλαχία, ο Περραιβός ανακριβώς γράφει στη σελ. 7 πως από το Βελεστίνο μετέβηκε στη Βλαχία. Δεν μνημονεύσει την μετάβαση και διαμονή του στην Κωνσταντινούπολη,  όπου, όπως σημειώνει στον Νέο Ανάχαρσι  είχε δει τον Πυρρίχιο χορό "Μάνδρα χαβασί" να χορεύεται στα Θεραπειά της Κωνσταντινουπόλεως. Επίσης, για τον χρόνο μετάβασης του Ρήγα στη Βλαχία, ο Περραιβός σημειώνει στη σελ. 6 ότι ήταν "περί το 1790", ενώ υπάρχει μαρτυρία και του ιδίου του Ρήγα στον Νέο Ανάχαρσι πως το 1788 βρίσκονταν στο Γγίργγιοβο της Βλαχίας. Επί πλέον γνωρίζουμε από ηγεμονικό έγγραφο ότι 27 Μαϊου 1788, πως  είχε κτηματική περιουσία, που θα αποκτήθηκε σε προγενέστερο χρόνο. 

Την θανάτωση του Ρήγα ο Περραιβός την διανθίζει με ανακρίβειες και μυθεύματα, χωρίς ιστορική βάση, χωρίς τεκμήρια. Αναφέρει μεταξύ των άλλων στη σελ. 33, "…εισελθόντες λοιπόν δύο Τούρκοι πριν διευθύνωσι κατ’ αυτού τας πιστόλας των ήκουσαν εκ του στόματός του εν τη τουρκική διαλέκτω τα εξής· "ούτως αποθνήσκουν τα παλληκάρια· αρκετόν σπόρον έσπιρα, ελεύσεται η ώρα ότε θέλει βλαστήσει, και το γένος μου θέλει συνάξει τον γλυκύν καρπόν`". Η αναφορά αυτή του Περαιβού στη σπορά θα είναι κατασκεύασμα δικό του, προερχόμενο από τον πίνακα, που υπό την καθοδήγηση του στρατηγού Μακρυγιάννη το 1836 απεικονίστηκε στον πίνακα Πτώσις της Κωνστνατινουπόλεως, όπου ανέγραψε την θαυμάσια σε νόημα φράση "Μετά πολλούς αιώνας Ρήγας ο Βελεστινλής σπύρει τον σπόρον της ελευθερίας εις τους Έλληνας…". Ωστόσο, γνωρίζουμε από το έγγραφο αρ. 32 του Λεγκράν πότε και πως θανατώθηκε ο Ρήγας με τους επτά Συντρόφους του, χωρίς τις ευφάνταστες περιγραφές του Περραιβού, "Ο καϊμακάμης έλαβε την παρελθούσαν εβδομάδα εκ Κωνσταντινουπόλεως φιρμάνιον, καθ’ ό εν μεγίστη μυστικότητι την τρίτην μετά την άφιξιν του φιρμανίου ημέραν διέταξε νύκτωρ τον στραγγαλισμόν πάντων των οκτώ καθειργμένων Ελλήνων…".

Για το έτος μετάβασης του ηγεμόνα Νικολάου  Μαυρογένη  στη Βλαχία λαθεμένα αναγράφει ο Περραιβός στη σελ. 9 πως ήταν το 1790, ενώ το ορθό είναι το 1786. Μάλιστα, θανατώνεται  κατ’ εντολή του σουλτάνου το 1790 για την αρνητική πορεία των στρατιωτικών επιχειρήσεων στον  πόλεμο, του οποίου ήταν αρχιστράτηγος. 

Επί πλέον, ο Περραιβός ατεκμηρίωτα ανέγραψε, σελ. 9-10, πως ο Ρήγας ήταν γραμματέας του Ηγεμόνα Μαυρογένη και ότι διορίστηκε καϊμακάμης (έπαρχος) στην Κραϊόβα.  Όλα τα ιστορικά στοιχεία, ωστόσο, αναιρούν αυτήν την ατεκμηρίωτη άποψη. Τα πρώτα κείμενα, τα αφιερωμένα στον Ρήγα του 1812, του 1824 και ο κατήγορός του ιατρός Μιχαήλ Περδικάρης το 1811 αναφέρουν τον Ρήγα ως γραμματέα του μεγάλου Μπραγκοβάνου και όχι του Μαυρογένη, ούτε και ότι χρημάτισε "καϊμακάμης", έπαρχος της Κραϊόβας. Επίσης, δεν μνημονεύεται ο Ρήγας στον κατάλογο των καϊμακάμηδων της Κραϊόβας στα έγγραφα  από το έτος ανόδου στη Βλαχία του Μαυρογένη το 1786 έως το 1789. Ακόμη, στα "Κρατικά Αρχεία του Βουκουρεστίου-Ιστορικά έγγραφα" έχουν καταγραφεί ως γραμματείς του Νικολάου Μαυρογένη, ο E. Περσιάνης και ο Γεώργιος Κονδύλης, ενώ απουσιάζει το όνομα του Ρήγα.

Και το σπουδαιότερο, αν ο Ρήγας είχε διατελέσει καϊμακάμης Κραϊόβας και είχε ασχοληθεί με την προμήθεια των τουρκικών στρατευμάτων, οι βογιάροι κατά την Αυστριακή κατοχή της Βλαχίας (1788-1791) θα τον καταδίωκαν, όπως καταδίωξαν τόσους άλλους ή όπως τον Γεώργιο Λογοθέτη και τον Γεώργιο Πολύζου τους απαγχόνισαν στις 15 Αυγούστου 1790 με την κατηγορία της κατασκοπίας. Αντίθετα, ο Ρήγας δεν διώχθηκε, αλλά έζησε ήσυχος στο σπίτι του και το 1790 οι Αυστριακοί του έδωσαν διαβατήριο για να συνοδεύσει τον τοπάρχη της Βλαχίας Χριστόδουλο Κιρλιάνο στη Βιέννη, στον οποίο απονεμήθηκε ο τίτλος του βαρώνου του Langenfeld και μάλιστα ο Ρήγας παρουσιάστηκε και σε αυτόν τον αυτοκράτορα της Αυστρίας. Γι’ αυτό και λογικότατα ο Γ. Λάϊος γράφει, "Εάν ο Ρήγας ήταν αρχιγραμματεύς του Μαυρογένη ή εάν, όπως θρυλείται, ήταν διοικητής της Κραγιόβας, δεν θα τον άφηναν οι Αυστριακοί να κυκλοφορή ελεύθερα και να ταξιδεύη στη Βιέννη, ενώ εξακολουθούσε ακόμα ο πόλεμος με την Τουρκία".

Κλείνοντας το άρθρο, επισημαίνεται πως ο αναγνώστης και μελετητής αυτής της βιογραφίας του Ρήγα Βελεστινλή θα πρέπει να γνωρίζει τις ανακρίβειες και τα μυθεύματα, που ο Χριστόφορος Περραιβός έχει καταχωρίσει. Περισσότερα μπορεί κανείς να δει ενδεικτικά στις μελέτες της Επιστημονικής Εταιρείας Μελέτης Φερών-Βελεστίνου-Ρήγα: Νέστορος Καμαριανού, Ρήγας Βελεστινλής. Συμπληρώσεις και διορθώσεις για τη ζωή και το έργο του, εισαγωγή-μετάφραση-σχόλια Αθαν. Ε. Καραθανάσης, Αθήνα 1999. Δημητρίου Καραμπερόπουλου, Ρήγας Βελεστινλής και Νικόλαος Μαυρογένης. Ήταν ο Ρήγας γραμματέας του και έπαρχος στην Κραϊόβα;, Αθήνα 2018.

 Ο Χριστόφορος Περραιβός (1774 - 1863) υπήρξε σύντροφος του Ρήγα Φεραίου. Φιλικός, μεγάλος πρωτεργάτης και αγωνιστής της Ελληνικής Επανάστασης και συγγραφέας ιστορικών έργων. Το 1823 χρημάτισε για ένα διάστημα υπουργός πολέμου και το 1825 έγινε στρατηγός.